Γιορτάζοντας το Πέσαχ

Καθώς η άνοιξη κάνει την εμφάνισή της, οι εβραϊκές κοινότητες σε όλο τον κόσμο προετοιμάζονται για τη γιορτή του Πέσαχ, μια παράδοση που τιμάται για πάνω από 3.000 χρόνια και σηματοδοτεί ένα από τα πιο καθοριστικά γεγονότα στην εβραϊκή ιστορία: την Έξοδο από την Αίγυπτο. Εορτάζεται την 15η ημέρα του μήνα Νισάν (που αντιστοιχεί στους μήνες Μάρτιο-Απρίλιο), διαρκεί επτά ημέρες και φέτος συμπίπτει με τις 13 Απριλίου στο Γρηγοριανό Ημερολόγιο. «Πέσαχ» σημαίνει «περνώ από πάνω» και αναφέρεται στο πέρασμα του Αγγέλου του Θανάτου πάνω από τα σπίτια των Ισραηλιτών, όταν ορίστηκε η θανάτωση των πρωτότοκων παιδιών των Αιγυπτίων (Έξοδος 12, 22).

Το Πέσαχ είναι επίσης η γιορτή της Άνοιξης (Χαγκ Ααβίβ), γεγονός που το καθιστά κάτι περισσότερο από μια απλή αναφορά σε ιστορικά γεγονότα. Αντιπροσωπεύει έναν συμβολισμό της αναγέννησης και της ζωής, συνδέοντας τη γιορτή με την εποχή της ανανέωσης και της φύσης. Αυτή η σύνδεση με την άνοιξη είναι ιδιαίτερα σημαντική κατά τη διάρκεια του Σέντερ (της τελετής που πραγματοποιείται στο σπίτι τις δύο πρώτες νύχτες του Πέσαχ), το οποίο γεμίζει με θέματα απελευθέρωσης και μεταμόρφωσης. Οι συμβολικές τροφές και η ανάγνωση της Αγκαδά (Αφήγηση) αντικατοπτρίζουν διάφορες πλευρές της ιστορίας της Εξόδου. Η ιστορία του Πέσαχ αφηγείται μέσα από τελετουργίες, παραδόσεις και τη μεταβίβαση των διηγήσεων από γενιά σε γενιά. Από το άζυμο ψωμί ματσά, που συμβολίζει την ταχύτητα της εξόδου των Ισραηλιτών, έως το πικρό μαρόρ, το οποίο αναπαριστά την πίκρα της σκλαβιάς, κάθε στοιχείο του πιάτου του Σέντερ έχει βαθύ συμβολικό νόημα. Η φράση «Ας έρθουν όλοι όσοι πεινούν και ας φάνε» ενσαρκώνει το πνεύμα της γιορτής, προβάλλοντας τη φιλοξενία και την αξία της κοινότητας.

Χαγκ Πέσαχ Σαμέαχ βε Κασέρ!

1. Οδηγίες για το Πέσαχ γραμμένες στα ελληνικά από τον Ηλία Νεγρίν. Ο οδηγός αυτός περιγράφει την προετοιμασία και την τέλεση του Σέντερ, περιλαμβάνοντας εβραϊκές ευλογίες μεταγραμμένες με ελληνικούς χαρακτήρες. Αντανακλά τις μοναδικές ρωμανιώτικες παραδόσεις της εβραϊκής κοινότητας των Ιωαννίνων, με χαρακτηριστικές τοπικές πρακτικές, όπως η χρήση καλαθιού (κανίστρι) αντί της παραδοσιακής πιατέλας του Σέντερ. Παρόμοιο ως προς το περιεχόμενο με άλλα ελληνο-εβραϊκά κείμενα του 19ου αιώνα από τη Συλλογή του ΕΜΕ, 1935, Ιωάννινα © Εβραϊκό Μουσείο της Ελλάδος – Συλλογή Judaica
2. Συνταγή για το Πέσαχ. Πηγή: Σταυρουλάκης, Ν., Cookbook of the Jews of Greece, Αθήνα 1986,  © Βιβλιοθήκη ΕΜΕ
3. Τηγάνι για το Πέσαχ απο λευκοσίδηρο με κυκλικές εσοχές για ζύμη ματσά, δωρεά της Νίνας Γκανή-Κωνσταντίνη, περ. 1920, Ζάκυνθος © Εβραϊκό Μουσείο της Ελλάδος – Συλλογή Judaica